Akıllı Kanser İlaçları ve Hukuki Davalar

Tıp alanındaki gelişmeler, özellikle akıllı ilaç olarak bilinen hedefe yönelik kanser tedavileri sayesinde hastaların yaşam süresi ve yaşam kalitesi üzerinde önemli etkiler yaratmaktadır. Ancak bu tür ilaçların yüksek maliyeti, geri ödeme sorunları ve ilaca erişimde yaşanan engeller, son yıllarda birçok hukuki davaya da konu olmuştur.

Akıllı Kanser İlaçları Nedir?

Akıllı kanser ilaçları, klasik kemoterapiden farklı olarak kanser hücrelerini hedef alarak çalışan, yan etkileri nispeten azaltılmış modern tedavilerdir. Ancak bu ilaçların çoğu patent koruması altında olduğundan, oldukça yüksek fiyatlarla piyasaya sunulmaktadır.

Davaların Ortaya Çıkış Sebepleri

- Geri ödeme sorunları: SGK tarafından karşılanmayan veya kısmen karşılanan ilaçların bedeli için açılan davalar.
- İlaca erişim engelleri: Hastaneler ya da eczaneler aracılığıyla ilaca ulaşamayan hastaların açtığı davalar.
- Tedavi hakkı ihlali iddiaları: Anayasal sağlık hakkı kapsamında, hastaların yaşam hakkını korumak amacıyla ilaç bedellerinin devlet tarafından karşılanması talepleri.
- Tazminat davaları: İlaç temininde gecikme veya ilacın hatalı kullanımı nedeniyle hastanın zarar görmesi durumunda açılan maddi ve manevi tazminat davaları.

Yargı Kararlarında Eğilim

Yargıtay ve idare mahkemeleri, birçok kararında yaşam hakkı ve sağlık hakkını üstün tutarak, zorunlu ve hayati ilaçların SGK tarafından karşılanmasına veya devletin bu konuda sorumluluk üstlenmesine karar vermektedir. Özellikle kanser ilaçlarıyla ilgili davalarda, “ilaç temininin gecikmesinin telafisi imkânsız sonuçlara yol açacağı” gerekçesiyle yürütmenin durdurulması kararları verilebilmektedir.

Akıllı Kanser İlaçları Davalarında Hukuki Süreç

Akıllı kanser ilaçlarıyla ilgili davalar, idari başvurulardan yüksek yargı aşamasına kadar geniş bir süreci kapsar. Hastaların ilaca zamanında erişebilmesi için süreç doğru takip edilmelidir.

1. Ön Başvuru Süreci

- Doktor raporuyla ilaç ihtiyacının belgelenmesi gerekir.
- SGK veya ilgili kamu kurumuna ilaç temini için başvuru yapılır.
- Başvuru reddedilir veya sonuçsuz kalırsa dava açma süreci başlar.

2. Ödenmiş İlaç Bedellerinin İadesi

Hasta, tedavi süresinde kendi imkanlarıyla ilaç satın almak zorunda kaldıysa, bu bedelleri SGK’dan geri almak için dava açabilir. Dava sürecinde mahkemeye yapılmış olan harcamalar belgelerle sunulmalı ve iadeler talep edilmelidir.

3. Geçici Hukuki Koruma Tedbirleri

Mahkemeye başvuru sırasında “ihtiyati tedbir” talebi yapılmalıdır. Bu talep, davanın sonuçlanmasını beklemeden ilacın SGK tarafından karşılanmasını sağlar. Böylece hastalar, dava süresince tedaviden mahrum kalmamış olur. Tedbirin kabul edilmesi halinde ilacın bedeli SGK tarafından kesintisiz olarak karşılanır.

4. Yargılama Süreci

- Mahkemeler, ilacın hayati öneme sahip olup olmadığını tıbbi bilirkişi raporları ve bilimsel verilerle değerlendirir.
- Yargıtay, özellikle 'hayati öneme haiz, tıbben zorunlu ve sürekli etkili' kriterlerini dikkate almaktadır.
- Sağlık hakkı anayasal bir hak olduğundan, çoğu durumda mahkemeler hastaların lehine karar vermektedir.

5. Karar ve İcra

- Kararla birlikte SGK veya ilgili kurum ilaç bedelini karşılamak zorundadır.
- Karar kesinleştikten sonra ilacın kesintisiz temini sağlanır.
- Gecikmeden doğan zararlar için tazminat talep edilebilir.

6. Yüksek Yargı Denetimi

- Kararlara karşı istinaf ve temyiz yolları açıktır.
- Yargıtay ve Danıştay, yaşam hakkı ve sağlık hakkını üstün tutan kararlar vermektedir.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nca kabul edilen ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin de  tarafı olduğu İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin 3. maddesinde, "Yaşamak, hürriyet ve kişi emniyeti her ferdin hakkıdır."; 22. maddesinde, "Her şahsın, cemiyetin bir şahsı olmak itibariyle, sosyal  güvenliği hakkı vardır; haysiyeti ve şahsiyetin serbestçe gelişmesi için zaruri olan ekonomik, sosyal ve  kültürel hakların milli gayret ve milletlerarası işbirliği yoluyla ve her devletin teşkilatı ve kaynaklarıyla  mütenasip olarak gerçekleştirilmesine hakkı vardır."; 25. maddesinin 1. fıkrasında, "Her şahsın gerek  kendisi gerekse ailesi için, yiyecek, giyim, mesken, tıbbi bakım, gerekli sosyal hizmetler dahil olmak üzere sağlığı ve refahını temin edecek uygun bir hayat seviyesine ve işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk ,ihtiyarlık veya geçim imkanlarından iradesi dışında mahrum bırakacak diğer hallerde güvenliğe hakkı vardır." hükümleri yer almaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 2. maddesinde, Devletin nitelikleri sayılmış ve sosyal bir hukuk devleti olduğu vurgulanmış; 5. maddesinde, kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğu sağlamak, kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmak Devletin temel amaç ve görevleri olarak sayılmış; 17. maddesinin 1. fıkrasında, "Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir."; 56. maddesinin 3. fıkrasında," Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet verilmesini düzenler."; 4. fıkrasında, "Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir."; 50. maddesinin 1. fıkrasında, "Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir."; 2. fıkrasında, "Devlet bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar." 65. Maddesinde, "Devlet sosyal ve ekonomik alanlarda Anayasa ile belirlenen görevlerini, bu görevlerin amaçlarına uygun öncelikleri gözeterek mali kaynaklarının yeterliliği ölçüsünde yerine getirir." hükümlerine yer verilmiştir.

Akıllı kanser ilacı davaları teknik bilgi, tıbbi raporların değerlendirilmesi ve sağlık hukuku uzmanlığı gerektirir. Sürecin yanlış yönetilmesi, hastaların ilaca erişiminde ciddi gecikmelere yol açabilir. Bu nedenle ilaç davalarında mutlaka sağlık hukuku alanında deneyimli bir avukattan hukuki destek alınması önerilmektedir.

Sıkça Sorulan Sorular

1. SGK listesinde olmayan akıllı kanser ilacını devlet karşılar mı?
Bazı durumlarda mahkeme kararıyla devletin karşılaması sağlanabilir. Özellikle hastanın tedavisi açısından hayati öneme sahipse yargı kararları genellikle hastadan yana olmaktadır.

2. İlaç bedeli için dava açma süresi nedir?
İdari işlemlere karşı genelde 60 gün içinde dava açılmalıdır. Ancak her somut olay farklılık gösterebilir.

3. Mahkeme süreci uzun sürerse ilaç nasıl temin edilir?
Acil tedavi gerektiren durumlarda ihtiyati tedbir kararı ile dava sonuçlanmadan ilacın temini sağlanabilir.