İşçinin Yıllık İzin Alacağı Nedir? Haklar ve Uygulamalar
Çalışanların dinlenme hakkı, iş hayatının en temel unsurlarından biridir. Bu kapsamda, yıllık ücretli izin hakkı hem Anayasa hem de 4857 sayılı İş Kanunu ile güvence altına alınmıştır. Ancak uygulamada birçok işçi, çalıştığı süre boyunca izin kullanamamakta veya işten ayrıldığında kullanmadığı izinlerin ücretini alamamaktadır. Bu durumda “yıllık izin alacağı” kavramı gündeme gelir.
1. Yıllık İzin Hakkının Hukuki Dayanağı
4857 sayılı İş Kanunu’nun 53. maddesine göre, işyerinde en az bir yıl çalışmış olan işçi, yıllık ücretli izin hakkı kazanır. Bu hak işçinin dinlenme hakkının bir yansıması olup, işveren tarafından tek taraflı olarak ortadan kaldırılamaz.
İşçinin kıdemine göre yıllık izin süreleri:
- 1 yıldan 5 yıla kadar çalışanlar için: 14 gün
- 5 yıldan fazla 15 yıldan az çalışanlar için: 20 gün
- 15 yıl ve üzeri çalışanlar için: 26 gün
- 18 yaş altı ve 50 yaş üstü işçiler için: asgari 20 gündür.
Bu süreler asgari niteliktedir; iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesiyle daha uzun izin süreleri belirlenebilir.
2. Yıllık İzin Alacağı Nedir?
İşçinin iş sözleşmesinin sona ermesi halinde, kullanmadığı yıllık izin sürelerine ilişkin ücret alacağına “yıllık izin alacağı” denir. Kanunun 59. maddesi uyarınca, iş akdi hangi sebeple sona ererse ersin, işçinin hak ettiği fakat kullanmadığı izin sürelerinin karşılığı ücret olarak ödenmelidir.
3. Yıllık İzin Ücreti Nasıl Hesaplanır?
Yıllık izin ücreti, işçinin son brüt ücretine göre hesaplanır.
Formül: Yıllık İzin Alacağı = (Günlük Brüt Ücret) x (Kullanılmayan İzin Günü Sayısı)
Örnek: Brüt maaşı 30.000 TL olan bir işçinin günlük ücreti 1.000 TL’dir. Kullanmadığı 20 gün izin varsa, 1.000 x 20 = 20.000 TL yıllık izin alacağı oluşur.
4. Yıllık İzin Alacağında Zamanaşımı Süresi
Yıllık izin alacağı, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren 5 yıl içinde talep edilebilir. Bu süre iş ilişkisi devam ettiği dönemde işlemez.
5. Yargıtay Uygulamaları
Yargıtay’a göre:
- İşveren, işçinin yıllık izin kullandığını yazılı belgelerle ispatlamak zorundadır.
- İmzalı izin formu veya puantaj kayıtları delil sayılır.
- İşveren ispatlayamazsa, işçi yıllık izin alacağına hak kazanır.
6. İşverenin Yıllık İzin Kullandırma Yükümlülüğü
İşveren, işçisine yıllık izin hakkını kullandırmakla yükümlüdür. İşçinin izin hakkından feragat etmesi veya ücret karşılığı çalışmaya devam etmesi hukuken geçersizdir. Yıllık izin hakkı devredilemez ve ücretle değiştirilemez, yalnızca işten ayrılma halinde ücrete dönüşür.
7. Yıllık İzin Alacağının Talep Yolu
İşçi, kullanılmayan yıllık izin ücretini almak için önce işverene yazılı başvuru yapabilir. Sonuç alınamazsa arabuluculuk başvurusu (zorunlu dava şartı) yapılır. Anlaşma sağlanamazsa iş mahkemesinde dava açılabilir.
8. Yıllık İzin Alacağı Davasında Dikkat Edilecek Hususlar
- İspat yükü işverendedir.
- İzin formları, bordrolar, tanık beyanları önemlidir.
- Brüt ücret ve yan hakların doğru hesaplanması gerekir.
- Dava dilekçesinde diğer işçilik alacaklarıyla birlikte talep edilebilir.
Sıkça Sorulan Sorular
1. Kullanılmayan yıllık izinler yanar mı?
Hayır, sadece işten ayrıldığında ücrete dönüşür.
2. İşveren yıllık izin ücreti ödemezse ne yapılır?
Arabuluculuk sonrası dava açılabilir.
3. İzin hakkından vazgeçilebilir mi?
Hayır, kamu düzenine ilişkin bir haktır.
4. Deneme süresindeki işçinin izin hakkı var mı?
Deneme süresi yıllık izin hesabında dikkate alınır ancak izin hakkı bir yıl dolmadan doğmaz.
Avukat Desteği ile Haklarınızı Güvenceye Alın
Yıllık izin alacağı, hesaplama ve ispat açısından dikkat gerektirir. İş sözleşmesi, bordro kayıtları ve izin belgeleri doğru analiz edilmezse hak kaybı yaşanabilir. Bu nedenle bir iş hukuku avukatından profesyonel destek almak süreci doğru yönetmek açısından önemlidir.