Tasarrufun İptali Davası Nedir?

Borçluların, alacaklılardan mal kaçırmak amacıyla yaptıkları işlemler hukuk düzeninde ‘tasarrufun iptali’ davası ile engellenebilir. Bu dava, alacaklının alacağına kavuşabilmesi için borçlunun yaptığı hileli veya alacaklıyı zarara uğratıcı işlemlerin geçersiz sayılmasını sağlamayı amaçlar.

Tasarrufun İptali Davasının Hukuki Dayanağı

Tasarrufun iptali davası, İcra ve İflas Kanunu’nun 277 ila 284. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Bu hükümler, borçlunun alacaklısını zarara uğratmak amacıyla yaptığı bağış, satış veya devir işlemlerinin iptal edilmesini ve alacaklının sanki o işlem hiç yapılmamış gibi takibe devam edebilmesini sağlar.

Tasarrufun İptali Davasının Amacı

Bu dava, borçlunun mal varlığında görünürde yaptığı işlemleri iptal ettirerek, alacaklının alacağına ulaşmasını sağlar. Örneğin borçlu, haciz veya icra tehdidi altındayken mallarını yakınlarına devrederse, bu devir işlemleri iptal edilerek o mallar üzerinde haciz uygulanabilir hale getirilir.

Kimler Tasarrufun İptalini İsteyebilir?

- Alacaklı, elinde kesin veya geçici aciz belgesi bulunması şartıyla bu davayı açabilir.
- Borçlunun mal kaçırma amacıyla yaptığı işlemden zarar gören her alacaklı davacı olabilir.
- Dava, borçluya ve işlemin tarafına (örneğin devralana) karşı açılır.

Tasarrufun İptal Edilebileceği Haller

İİK madde 278–280 arasında bazı özel haller düzenlenmiştir:

1. Bağışlamalar ve Karşılıksız İşlemler (İİK m.278): Borçlunun yaptığı bağışlamalar veya karşılıksız kazandırmalar iptale tabidir.

2. Yakın Zamanda Yapılan Bazı İşlemler (İİK m.279): Borçlunun borçlarını ödeyemeyeceği dönemde yaptığı bazı işlemler iptale tabidir.

3. Alacaklıdan Mal Kaçırmak Amacıyla Yapılan Hileli İşlemler (İİK m.280): Borçlu açıkça alacaklıdan mal kaçırma kastıyla hareket etmişse, işlem iptal edilir.

Tasarrufun İptali Davasında Şartlar

1. Alacaklı ile borçlu arasında geçerli bir alacak ilişkisi olmalıdır.
2. Alacaklı aciz belgesi sunmalıdır.
3. İptal edilmesi istenen tasarruf, alacaklının zararına neden olmuş olmalıdır.
4. Borçlu mal kaçırma amacıyla hareket etmiş olmalıdır.
5. Dava süresi dolmamış olmalıdır (5 yıl).

Tasarrufun İptali Davasında Süre

Tasarrufun iptali davası, tasarruf tarihinden itibaren 5 yıl içinde açılmalıdır. Bu süre hak düşürücü süre niteliğindedir; dolduğunda dava açılamaz.

Davanın Sonucu

Mahkeme, davayı kabul ederse, söz konusu işlem alacaklı yönünden hükümsüz sayılır. Yani borçlu malını devretmiş olsa bile, alacaklı o malı icra dosyası üzerinden haczettirebilir. Ancak iptal kararı yalnızca davayı açan alacaklı için geçerlidir.

Görevli ve Yetkili Mahkeme

Tasarrufun iptali davalarında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi’dir. Yetkili mahkeme ise, tasarrufun yapıldığı yer mahkemesi veya borçlunun yerleşim yeri mahkemesidir.

Tasarrufun İptali Davasında İspat

Bu davalarda ispat yükü genellikle alacaklıdadır. Ancak kanun bazı hallerde karine yoluyla borçlunun kötü niyetli olduğunu kabul eder. Örneğin borçlunun yakınlarına yaptığı devirlerde kötü niyet karinesi doğar ve borçlu bunu çürütemezse dava kabul edilir.

Sıkça Sorulan Sorular

1. Tasarrufun iptali davası kime karşı açılır? Dava hem borçluya hem de üçüncü kişiye karşı açılır.

2. İptal davası kazanınca mal tekrar borçlunun olur mu? Hayır, alacaklı malı haczettirebilir.

3. Hangi süre içinde dava açılabilir? Tasarruf tarihinden itibaren 5 yıl içinde.

4. İspat nasıl yapılır? Tanık, belge, tapu kayıtları, banka hareketleri gibi delillerle.

5. Dava masraflarını kim öder? Haksız çıkan taraf yargılama giderlerini öder.

Sonuç

Tasarrufun iptali davası, alacaklının hakkını koruyan etkili bir hukuki yoldur. Borçlunun mal kaçırma niyetiyle yaptığı devirlerin önüne geçmek ve alacağı tahsil etmek için doğru zamanda açılan bir iptal davası, çoğu durumda alacaklının lehine sonuçlanmaktadır. Bu tür davalar teknik bilgi ve deneyim gerektirdiğinden, sürecin doğru yönetilebilmesi için bir avukattan profesyonel destek alınması önemlidir.